GESCHIEDENIS VAN DE KARIKATUUR

Dit is een beknopte uitleg over het ontstaan en verloop van "het gevoel voor humor" door de eeuwen heen.

Er bestaat zeer veel uitvoerige lectuur over dit onderwerp, dus het is niet mijn bedoeling hier al te diep op in te gaan.

Leonardo was een van de kunstenaars die de karikatuur bekend hebben gemaakt. Door mensen met een lichamelijke afwijking op te zoeken en te tekenen en (zoals alles wat hij tegenkwam) “vast te leggen” voor het nageslacht.

Leonardo was bezeten van de mens in al zijn verschijningen en dus ook geïnteresseerd in afwijkende personen. Hierdoor ontstond een soort karikatuur. Veel van zijn schilderijen, beelden en tekeningen geven een gedetailleerd beeld van het menselijk lichaam en het gezicht. Hij had een zeer uitgesproken gevoel voor poses en verhoudingen.

Als je van uitgesproken lichaamshoudingen houdt kun je ook eens kijken naar het werk van Michelangelo da Vinci.

In de overgang naar de negentiende eeuw werd de karikatuur pas echt populair omdat er in die tijd veel goedkope kranten en bladen begonnen te verschijnen. De karikatuur was toen vooral bedoeld om de politiek op de hak te nemen. Er waren in die tijd veel tekenaars die hier hun brood mee verdienden.

The Metropolitan Museum of Art in New York heeft er zelfs een tentoonstelling aan gewijd en een boek over uitgegeven (Infinite Jest). Ook op dit moment zijn ze nog in het bezit van satirische afbeeldingen.

Dat een politieke karikatuur meer macht kan hebben dan men zou denken is in onze tijd opnieuw aangetoond. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de afbeelding van Mohammed  met een bom als tulband.

De reacties op deze tekening zijn vanwege geloofsovertuigingen ongekend heftig.

Dat er door de geschiedenis heen altijd al grote verschillen zijn geweest qua gevoel voor humor werd in de achttiende en negentiende eeuw overigens al duidelijk. Karikaturen die in Frankrijk als beledigend werden ervaren, beschouwde men in Engeland slechts als een lichte satire.

Het was een kwestie van opvatting.

Dat verschil in gevoel voor humor kom je ook nu nog over de hele wereld tegen.

Ik merk bijvoorbeeld vaak dat een mop in Nederland een hele andere impact heeft dan wanneer je exact dezelfde grap in Duitsland verteld. Daar is overigens niks mis mee zolang men begrip voor elkaar heeft !

Misschien is daarbij qua tolerantie nog wel wat te winst te boeken in de wereld.

Bij het standaard portret wordt iemand vaak vrij serieus afgebeeld. Wanneer een persoon laat lachen krijgt men automatisch een neiging om dit enigszins te overdrijven (bij mij althans).

Hier ontstaat dus een grens van het toelaatbare in een portret zonder in het wereldje van de karikatuur terecht te komen. Zelf maak ik ook “normale” portretten en ik merk dat het karikatuur tekenen invloed heeft op de gewone portretten en andersom.

Hierdoor moet je dus bij een “gewoon” portret zeer goed afwegen hoever je kunt gaan zonder teveel te overdrijven. Het blijft een kwestie van smaak.

Als we verder teruggaan in de geschiedenis (tussen de vierde en tiende eeuw) ontdekken we dat de lach zelfs onderwerp van discussie is geweest. Het lachen werd in een kwaad daglicht gesteld. Men beweerde dat het lachen een instrument van de duivel was en…….het werd zoveel mogelijk verboden!

Pas in de twaalfde en dertiende eeuw werden bepaalde vormen van lachen geaccepteerd..

In de veertiende en vijftiende eeuw ontstond het uitbundige lachen en werd de nar een populaire figuur op straat.

De nar hield de maatschappij een spiegel voor en hierdoor was er meer ruimte voor echte humor en echte emoties.

En.....het lachen was weer terug !

De meeste karikatuur tekenaars hebben geen diepere bedoeling met hun tekeningen. Het is vooral bedoeld ter vermaak en soms een knipoog naar het karakter van het “slachtoffer”.

Er bestaat echter ook nu nog in sommige culturen een weerstand tegen lachen en humor.

Vaak is dit opgelegd door een kleine elite groep die hierdoor de macht in handen probeert te houden.

Dat is verschrikkelijk want vrijheid van meningsuiting (daar hoort lachen ook bij) is een groot goed.

Ik hoop dat mijn karikaturen een steentje kunnen bijdragen aan het gevoel voor vrijheid en humor.  

Zoals men wel eens zegt:

Een dag niet gelachen is een dag niet geleefd.